Het jaar 2018 is in financieel opzicht een jaar van uitersten gebleken. Gestart werd met een bescheiden positief begrotingssaldo van € 7.000,-. Al snel werd duidelijk dat dit positieve saldo niet haalbaar bleek; het resultaat van de voorjaarsnota was -/- € 1.709.000,-.
De grootste tegenvallers bij deze tussentijdse rapportage waren de verwachte extra kosten voor de jeugdzorg (€ 856.000,-) en de Wmo huishoudelijke hulp (€ 572.000,-). Deze meerkosten konden voor € 810.000,- worden afgedekt door de bij de begroting ingestelde reserve 'jeugdhulp' volledig in te zetten. Door de uitkomst van de Cao-onderhandelingen, de uitbreiding van de griffie en extra boventalligheidskosten was het nodig om € 370.000,- voor het onderdeel salarissen bij te ramen. Ook de kosten voor het vervoer van leerlingen, dagbesteding, jeugdwet en de beheerkosten moesten met € 189.000,- naar boven worden bijgesteld. Tenslotte zijn de budgetten voor informatiebeveiliging/elektronische dienstverlening (€ 151.000,-) en verzekeringen (€ 83.000,-) bijgeraamd.
Om deze financiële neerwaartse spiraal te doorbreken is er besloten tot het nemen van een rigoureuze maatregel; eind april werd een budgetfreeze voor de gehele organisatie afgekondigd. Deze budgetfreeze heeft in totaliteit een bedrag van € 807.000,- opgeleverd; hiermee was het geprognosticeerde tekort voor 2018 teruggedrongen tot -/- € 902.000,-.
Kort na de zomer is opnieuw het budgetverloop geanalyseerd. Deze analyse gaf een positiever totaalbeeld; de bij de budgetfreeze afgeraamde budgetten werden niet overschreden, het kostenverloop van het sociaal domein bleef stabiel en de uitkomst van de meicirculaire resulteerde in een financieel voordeel van € 333.000,-. Tezamen met enkele kleinere meevallers zoals € 60.000,- schade-uitkering van de Prinses Margrietschool en een kostenoverheveling van € 62.000,- bij de exploitatie van Begraven kon de prognose worden bijgesteld naar -/- € 387.000,-.
Het resultaat van de najaarsnota (-/- € 293.000,-) bevestigde in hoofdlijnen het beeld van de midzomeranalyse. De geringe verbetering was het gevolg van de verkoopopbrengst van De Spreng. Van deze opbrengst is € 184.000,- ten gunste van het rekeningresultaat geboekt; het restant van € 642.000,- is toegevoegd aan de reserve gebouwen en wordt te zijner tijd ingezet om het achterstallige onderhoud van de gemeentelijke gebouwen mee te betalen. De septembercirculaire temperde het voordeel van de meicirculaire met ruim € 100.000,-.
De positieve lijn die vanaf de voorjaarsnota was ingezet bereikte aan het eind van het jaar het hoogtepunt. Meevallers die bij de najaarsnota al waren gemeld maar die voorzichtigheidshalve nog niet 'op euro's waren gezet' zoals de afronding van het project gebiedsontwikkeling (€ 307.000,-), het positieve resultaat van de grondexploitatie (€ 530.000,-) en de claim compensatie tekorten sociaal domein (€ 424.000,-) konden nu worden verzilverd. Door een sterk verbeterde grip op de uitnutting van de verplichtingen bij de jeugdzorg en Wmo én een succesvolle aanpak van de problematiek van deze beleidsterreinen werd duidelijk dat de kostenstijging bij het sociaal domein niet doorzette; ook hier konden voordelen worden ingeboekt.
Uiteindelijk is 2018 met een positief exploitatieresultaat van € 1.883.000,- afgesloten. Hieronder wordt een beknopte toelichting gegeven op de reeds genoemde voordelen en de overige in het oog springende meevallers. Aansluitend volgt er een korte verklaring van de tegenvallende posten; afgesloten wordt met een totaalopsomming in een tabel.
Meevallers
Project gebiedsontwikkeling (incidenteel voordeel € 307.000,-)
De definitieve afrekening van het project 'gebiedsontwikkeling Veessen-Wapenveld' is in 2018 opgesteld en is doorgestuurd ter accordering naar de provincie. Voor 2018 resulteert dit in een voorlopig positief saldo van € 307.000,-. Hiermee is het saldo van de reserve en de tussentijdse afrekeningen van de afgelopen jaren verrekend. Het wachten is nu op de definitieve goedkeuring en afronding van dit project door de provincie.
Grondexploitatie (incidenteel voordeel € 553.000,-).
Voor de grondexploitatie is een totaal voordeel van € 553.000,- behaald in 2018 ten opzichte van de raming. Het totale voordeel bedraagt hierdoor € 594.000,- (bij de begroting was rekening gehouden met een voordeel van € 41.000,-). In de paragraaf Grondbeleid is hierop per complex een uitgebreide toelichting gegeven.
Deelfonds jeugd (incidenteel voordeel € 543.000,- waarvan € 424.000,- claim compensatie tekorten sociaal domein en € 119.000,- septembercirculaire)
Van het rijk is meer geld ontvangen voor de jeugdzorg dan was geraamd. Het grootste deel, (€ 424.000,-), heeft betrekking op de zogenaamde 'stroppenpot'; een aanvullende uitkering van het rijk voor het tekort op de jeugdzorg over de jaren 2016 en 2017 (bij de najaarsnota 2018 al als positieve ontwikkeling genoemd). Het resterende voordeel van € 119.000,- betreft een extra bijdrage vanuit de septembercirculaire 2018.
Minimabeleid / bijzondere bijstand (incidenteel voordeel € 153.000,-).
Bij minimabeleid is € 58.000,- minder geld uitgegeven. Bij de resultaatbestemming wordt voorgesteld hiervan € 42.000,- naar 2019 over te hevelen en te besteden aan kinderen uit minimagezinnen. Door de economische groei zijn er meer mensen uit de bijstand gestroomd. Tevens zijn de regels om in aanmerking voor de bijzondere bijstand te komen aangescherpt (totale besparing van € 50.000,-). Het resterende voordeel is voornamelijk ontstaan doordat er meer (bijstands)leningen zijn afgelost.
Zin/PGB Wmo (incidenteel voordeel € 393.000,-)
Het voordeel bij Wmo is grotendeels ontstaan doordat de uitnutting van de uitstaande verplichtingen terugloopt. In 2016 was dit nog 77%, 2017 was 73% en voor 2018 was dit 67%. Door deze lagere uitnutting is er een voordeel ontstaan in 2018 van € 225.000,-. Ook kon hierdoor een reservering uit 2017 worden teruggeboekt van € 149.000,-. Daarnaast zijn er voor 2018 minder PGB-indicaties afgegeven als verwacht; een voordeel van € 19.000,-. Het is heel lastig in te schatten of de uitnutting van de verplichtingen nog verder terug gaat lopen in de toekomst. Ook is nog onvoldoende duidelijk wat het effect van de lagere eigen bijdrage (abonnementstarief) is op de ontwikkeling van de kosten van de Wmo. Veiligheidshalve wordt daarom uitgegaan van een incidenteel voordeel voor dit onderdeel.
ICT (incidenteel voordeel € 94.000,-)
In 2018 is er een organisatorische splitsing gemaakt tussen de informatiseringstaken (I-deel) en de automatiseringstaken (A-deel). De automatiseringstaken zijn ondergebracht in een zelfstandige gemeenschappelijke regeling (genaamd bedrijfsvoeringsorganisatie H2O). De informatiseringstaken zijn hierbuiten gehouden zodat iedere gemeente hiervoor eigenhandig kan besluiten. De gemeente Heerde is verantwoordelijk voor het P&C cyclus proces en verzorgt de financiële administratie voor beide onderdelen.
De bedrijfsvoeringsorganisatie H2O heeft 2018 met een positief resultaat van € 122.000,- afgesloten. Hiervan wordt € 99.000,- (voor Heerde € 34.000,-) terugbetaald aan de drie deelnemende gemeenten ter dekking van de 'achtergebleven' kapitaallasten. Het resterende deel van € 23.000,- wordt toegevoegd aan de algemene reserve van de bedrijfsvoeringsorganisatie H2O.
De informatiseringstaken zijn ook positief afgesloten; het voordeel bij dit onderdeel bedroeg € 219.000,- (voor Heerde € 93.000,-). Het positieve resultaat is voor een groot deel (€ 133.000,-) ontstaan door lagere kapitaallasten. Daarnaast waren de softwarekosten € 71.000,- en de bedrijfsvoeringskosten € 15.000,- lager dan de raming.
De positieve resultaten van beide onderdelen zijn voor de gemeente Heerde tezamen € 127.000,-. Hiertegenover staat een overschrijding van in de eigen begroting achtergebleven kapitaallasten van € 33.000,-. Per saldo resulteert dit in een totaal voordeel voor ICT van € 94.000,-.
Bedrijventerrein H2O (incidenteel € 282.000,-)
De verliesvoorziening voor het bedrijventerrein H2O kan naar beneden worden bijgesteld omdat de risico’s kleiner zijn geworden. Het voordeel wordt met de resultaatbestemming toegevoegd aan de reserve voor de afrit op de A28.
Tegenvallers
Leges WABO (incidenteel nadeel -/- € 131.000,-)
De legesinkomsten in het kader van de WABO zijn in 2018 hoog geweest, in totaliteit is € 677.000,- ontvangen. Oorspronkelijk was hiervoor € 400.000,- geraamd. Bij de najaarsnota 2018 is hier nog € 400.000,- aan toegevoegd. Hierbij is onvoldoende rekening gehouden met oninbare vorderingen. Deze bedroegen tezamen ruim € 110.000,- en zijn in 2018 afgeboekt.
Asbestsanering Horsthoekschool (incidenteel nadeel -/- € 92.000,-)
Voor de asbestsanering van de Horsthoekschool is bij de voorjaarsnota 2018 een bedrag van € 80.000,- bijgeraamd. Dit bedrag is, zoals bij de najaarsnota 2018 al was aangegeven, veel te laag gebleken. In werkelijkheid is aan de asbestsanering € 172.000,- uitgegeven; een overschrijding van € 92.000,-. De hogere kosten worden veroorzaakt doordat een groot deel van de inventaris moest worden vervangen. Reiniging bleek niet altijd (meer) mogelijk. Daarnaast was het te reinigen gebied rondom de school veel groter dan vooraf was ingeschat. Tenslotte zijn er nog bijkomende, onvoorziene kosten gemaakt zoals extra ureninzet en vervoerskosten voor de leerlingen naar tijdelijke huisvesting in Epe.
Vervoerskosten (structureel nadeel -/- € 206.000,-)
De vervoerskosten overschrijden in totaliteit met € 206.000,- de begroting (bij de najaarsnota 2018 was een risico van € 90.000,- voorzien). Hoofdzakelijk is dit nadeel het gevolg van een volumetoename in reiseenheden (voor Heerde geldt dat er vooral op het Jeugdwetvervoer en dagbesteding meer aanvragen waren dan begroot) en meerkosten leerlingenvervoer, in totaal een toename in kosten van €183.000,-. Daarnaast zijn de beheer- en regiekosten van PlusOV € 18.000,- hoger. Deze komen voort uit onder andere juridische inzet rond het leerlingenvervoer schooljaar 2018-2019 en meerkosten naar aanleiding van een Wob-verzoek. Ook zijn er personele verplichtingen die niet waren voorzien (bijvoorbeeld langere inhuur interim-directeur, extra personele inzet callcenter, inhuur expertise leerlingenvervoer 2019-2020) en zijn er extra onkosten gemaakt ten behoeve van de bedrijfsvoering. De meerkosten voor het collectief vraagafhankelijk vervoer (regiotaxi) zijn gering; deze kosten zijn € 4.000,- hoger dan de raming.
| Resultaat najaarsnota 2018 | -/- € 293.000 |
| Project gebiedsontwikkeling | € 307.000 |
| Grondexploitatie | € 553.000 |
| Deelfonds jeugd | € 543.000 |
| Minimabeleid/bijzondere bijstand | € 153.000 |
| ZIN/PGB Wmo | € 393.000 |
| ICT | € 94.000 |
| Verliesvoorziening bedrijventerrein H2O | € 282.000 |
| Leges WABO | -/- € 131.000 |
| Asbestsanering Horsthoekschool | -/- € 92.000 |
| Vervoerskosten | -/- € 206.000 |
| Overige afwijkingen | € 280.000 |
| Totaal | € 1.883.000 |
Buiten exploitatieresultaat, wel in reserve (precariobelasting)
In 2018 is er € 1.067.000,- toegevoegd aan de algemene reserve grondexploitatie als gevolg van de aanslagoplegging voor de precariobelasting; hiervoor was € 1.121.000,- geraamd.